رياضيات يكی از درس هاي مهم و ضروري براي پيشرفت و توسعه همه ي انسان هاست زيرا كه باعث تقويت ذهن و حافظه شده و سبب مي شودتا در آينده راحت تر با مشكلات دست و پنجه نرم كرده و موفق تر عمل كنند.
در اين مقاله سعي شده مشكلات و معضلات روش هاي آموزش رياضي با توجه به تنوع اين روش ها و پيشرفت روز افزون تكنولوژي آموزشي بيان شود . رياضي يك هنر است كه معلم مي تواند با آراستن آن به فنون مختلف ساعاتي لذت بخش را براي خود و دانش آموزان به ارمغان آورد ،همچنين راهكارهاي عملي براي آموزش هرچه بهتررياضي و درنتيجه ايجاد انگيزه و علاقه نسبت به درس پرداخته شده ، ودر پايان نيزپيشنهادهايي براي هرچه بهتر شدن آموزش رياضي ارائه مي شود. اميد است كه همكاران بتوانند با استفاده از پيشرفت هاي سريع علوم، روش هاي نويني در آموزش رياضي ابداع نمايند و دانش آموزان را از روش هاي سنتي و كسالت آور گذشته نجات دهند.
كليد واژه ها: جذاب كردن رياضي، اصول ومباني تكاليف رياضي،حل مسئله،نقش خانواده ،تكليف ايده ال رياضي ،وسايل كمك آموزشي.
مقدمه
شاید بسیاری از مردم و حتی آموزگاران فکرمی کنند که ریاضیات هنر محاسبه است و ریاضیدانان باید همه ی عمر خود را صرف ساختن محاسبات پیچیده ی ریاضی کنند. کار ریاضیدانان استدلال است نه محاسبه. در حقیقت ما در آموزش مربوط به مفاهیم ریاضی در پی محاسبه کردن نیستیم بلکه پرورش تفکر منطقی در فراگیران یکی از اهداف مهم است. هدف اصلی این مجموعه گسترش دادن و علاقه به ریاضیات و ایجاد انگیزه می باشد. گروهی تعداد ساعات ریاضی را با کم کردن سایر دروس افزایش می دهند و حال آن که تجربه به نحوی نشان داده است که این امر به تنهایی در بالا بردن سطح معلومات شاگرد کافی نیست و لذا استفاده از ساعات ورزش ، کاردستی و.... برای جبران عقب افتادگی بچه ها در درس ریاضی خطایی بزرگ است و می بایست به جای کمیت ساعات ریاضی به کیفیت تدریس توجه شود، یعنی با رعایت مراحل رشد ذهنی کودک و در نظر گرفتن امکانات او از نظر یادگیری در هر یک از این مراحل ویژه ی عرضه کردن مطالب ریاضی تجدید نظر کنند .
روشهای ریاضی در تمام زندگی ما نفوذ کرده است . ریاضیات امروزی، تنها زمینه ای برای محاسبه نیست بلکه به صورت صلاحی نیرو مند است که به تحقیق در آمده و بار ها وبارها برای تجربه پیشی گرفته است . با وجود این، جوانان جستجوگر امروزی حد اکثر با چنان سطحی از پیشرفت ریاضیات سر و کار دارند که در بهترین شرایط مربوط به صد سال پیش است . همین جوانان فردا باید بتوانند دانشهای طبیعی ، صنعت و اقتصاد را تکامل دهند و
راز های اندیشه را بگشایند، به فضای دور دست کیهانی راه یابند و روشهای موثری برای تشخیص بیماری ها و درمانها پیدا کنند .
ریاضیات چیست؟
ریاضیات یک شیوه ی تفکر است . ریاضیات ما را به داشتن راهبردی در سازماندهی و تجزیه و ترکیب داده ها آن هم نه منحصراً در محاسبات ، مجهز میکند. ریاضیات هنری است که با نظم و سازگاری درونی توصیف می شود.
ریاضیات یک ابزار است و این همان چیزی است که ریاضیدانان و حتی مردم عادی در زندگی روزمره به کار می برند . (ریاضیات درسی است برای نمایش قدرت ذهنی)
ریاضیات زبانی است که در تعریف دقیق اصطلاحات و نماد ها به کار میرود و مارا در برقراری ارتباط علمی و سایر ارتباطات در زندگی روزمره توانا می کند.
کودکان باید دریابند که چگونه یرخی از اندیشه ها تکرار می شوند و از ارتباط میان مفاهیم متفاوت ریاضیات آگاه شوند . این فکر باعث می شود که کودکان تمام دوران تحصیلات را مانند دانه های زنجیر به هم مرتبط ببینند و درک کنند که هربحث چون ریسمانی درهم تافته، به مباحث دیگری وابسته است که در یاد گیری آن مبحث خاص موثر است.
راه های جذاب کردن درس ریاضی برای معلمان
- اولین هدف یک معلم ریاضی باید بر قرار کردن رابطه ی مطلوب، دوستانه و حما یت کننده با دانش آموزان باشد . چند روز اول مدرسه و اولین دیدارهای دانش آموزان بسیار مهم است .بنا بر این باید به آن توجه خاصی داشت نظریه پردازان انگیزش می گویند که به دانش آموزان نشان دهند که به آنها علاقه دارید و می توانند به شما اعتماد کنند . تا در صورت نیاز برای هر کمکی به شما رجوع کنند .
مشاهده ی واقعیتهای زندگی در عصر دانایی و تغییر و تحول در مشاغل و شیوه های تعامل و ارتباط و توسعه ی خدمات و مهارتهای حرفه ای ایجاب می کند که دانش آموزان علاوه بر ارتقاء دانش در کسب قابلیتها و تواناییهای لازم برای حل مسایل زندگی و روزمره نیز بکوشند .
معلم بايد تلاش کندتا در فرایند یادگیری نقش تسهیل گر ،مشارکت کننده ومشاور راهنما را ایفا کند و به دانش آموزان یاد دهد که در فرایند یادگیری نقش فعال تر بر عهده بگیرند .
معلم بايد جهت توسعه علمي دانش آموزان و ارتقای مهارتهای حرفه ای خود یا برخی دیدگاههای مهم و جدید روان شناسی یادگیری مانند روان شناختی ،نظریه ی ساخت گرایی،نظریه ی اجتمایی ،یادگیری مبتنی برحل مسئله و یادگیری خودگردان و نیز روشها و تکنیکهای جدیدآموزش آشنا شود .
معلم باید توجه داشته باشد که انگیزه ی موضوع درس مرتبط باشد،و راههای ایجاد انگیزه را بداند .
به بچه ها مثالهای خوب بدهیم وقتی به بچه ها می گوییم جواب این مسئله را بنویسیند ، معمولاًهمیشه توضیحاتی نا کافی یا نا مربوط می نویسند که نشانگر میزان معلوماتشان نیست .
اغلب اوقات ما بار مسئولیت یادگیری بچه ها را خودمان به دوش می کشیم به این ترتیب آنها در مهارتهایشان خود را به ما متکی و اعتماد به نفس را از دست می دهند. اما وقتی به آنها کمک می کنیم تا با استفاده از دانش خودیاد بگیرند،به آنها فرصت به خود با لیدن درکارشان اهداء می کنیم.پس هر چه در کلاسمان فراگيران بیشتر به خود متکی باشند می بینیم بیشتر به سوی منابع می روند و کمتر می گویند که با مسئله چه کار کنند .
علل فعال نبودن دانش آموزان در نوشتن تکالیف ریاضی
1 – همگانی بودن تکلیف در سطح کلاس
2- نداشتن تنوع در تکلیف
3 –بی میلی بیشتر دانش آموزان در تکالیف نوشتاری
4 - نداشتن معیار سنجش در ارزشیابی تکلیف
5 – ناآشنایی معلمان به راههای شکوفا سازی خلاقیت کودک
6 – کاردرکلاس به روش رقابتی
7 – کار در کلاس به روش انفرادی
8 –توجه نداشتن دانش آموزان به کاربرد ریاضی در زندگی روزمره
اصول و مبانی تکلیف ریاضی
الف -تکلیف در شرایط مناسب در مدرسه و منزل باید به صورت تکلیف تمرینی ،آماده سازی ،بسطی و خلاقیتی به دانش آموزان داده شود .
ب– تکلیف باید به دانش آموزان ارتقاء دانش،کسب مهارت و نگرش بدهد .
ج – تکلیف باید بسیار کوتاه باشد و تمرکز و تفکر و خلاقیت در دانش آموزان به وجود آورد.
د – دروسی که تدریس نشده تکلیف داده نشود زیرا برایش مشکل و اضطراب آور است .
ه – تکلیف باید احساس مسئولیت و سرعت انتقال در دانش آموز به وجود آورد و برای زندگی روز مره کسب تجربه کند .
و – تکلیف باید بر پایه ی علاقه مندی دانش آموزان با وقایع ای که در محیط اطراف آنان رخ می دهد تعیین شود .
ز – تکلیف باید در دانش آموز مهارتهای اجتماعی (رعایت، نوبت، ابراز عقیده کردن ، بیان واضح افکار ،تشویق دیگران و...)و مهارتهای تحصیلی (تمرین شفایی ، بلند فکر کردن )ایجاد کند .
چگونه می توان حل مسئله را به شیوه ی موثری آموزش داد ؟
از آنجا که آموزش و همین طور یادگیری حل مسئله کار دشواری است،محققان در سالهای اخیر توجه بیشتری به آن معطوف داشته اند بر مبنای این تحقیق میتوان چندین زمینه قابل تعمیم را مشخص کرد .
راهبردهای حل مسئله :
1 – مسئله را درک کنید .
2 – نقشه ای برای حل آن طرح کنید .
3 – نقشه را اجرا کنید .
4 – برای امتحان کردن جواب به دست آمده به عقب بر گردید.
این مدل مبنایی برای حل مسئله تشکیل می دهد که در بیشتر کتابهای ریاضی مدارس ابتدایی استفاده قرار می گیرد. بنا بر این دانش آموزان ، دیدن،طرح نقشه ،عمل و وارسی را می آموزند .برای حل مسایل باید به این نکات توجه داشت :1- اقدام کردن 2- یک طرح یا دیاگرام بکشید .3- به دنبال الگو بگردید .4- جدول رسم کنید.5- حدس بزنید و امتحان کنید 6- خواسته ها و مفروضات و اطلاعات مورد نیاز را مشخص کنید .7- مسئله ای حل کنید که از
مسئله ی اصلی ساده تر یا با آن هم ارز باشد.8- دیدگاه خود را نسبت به مسئله تغییر دهید.
مهارت حل مسئله ( مدل چهار مرحله اي پوليا)
فرايند تفكر حل مسأله براي افراد مختلف متفاوت است. پوليا تلاش كرده تفكر حل مسأله را به نوعي مدل سازي كند. او الگويي چهار مرحله اي را مطرح كرده است. در فرايند حل مسأله اين چهار مرحله چهار گام طي مي شوند تا يك مسأله رياضي به طور كامل حل شود. مدل چهار مرحله اي او به اين مشكل است:
1 ) فهميدن مسئله : يعني تشخيص دادهها و خواستههاي مسئله و ارتباط بين آنها
2) طرح ريزي كردن : قصد كردن براي حل مسئله ( انتخاب راهبرد )
3 ) حل مسئله : با توجه به راهبرد انتخاب شده و فهم مسئله به حل آن اقدام ميكنيم .
4 ) برگشت به عقب : راه حل و روشهائي را كه در حل مسئله از آنها استفاده شده را مجدداٌ بررسي و امتحان كرده تا جواب به دست آمده همان خواستهي مسئله باشد .
ا ستفاده از مواد آموزشی دست ساز :
تحقیقات نشان داده شده است دروسی که در آنها از مواد آموزشی دست ساز استفاده می شود نسبت به دروسی که فاقد این مواد آموزشی هستند از احتمال بیشتری برای ارایه ی فعالیتهای ریاضی بر خوردارند .وقتی که بچه ها مواد آموزشی دست ساز را به کار می برند ،ریاضیات را بهتر درک می کنند.
ارزشیابی:
ارزشیابی باید بخش مکملی در آموزش ریاضیات باشد .باید مشخص شود که آیا آنچه ما فکر می کنیم هر کودک باید یاد بگیرد .امتحانات معیار یابی به شما کمک می کند که کودک را بر حسب توانایی فردی او مورد ارزشیابی قرار دهید .نظر سنجی از والدین ،که در فرمهای پرشده یا جلسات اولیا و مربیان عنوان می شود ،راهنماییهای مفیدی در زمینه ی آنچه کودکان آموخته اند ،در اختیار می گذارند.
تشخیص :
برای پرداختن به نیازهای کودکان جهت یادگیری ریاضیات ،نخست باید نقاط قوت و ضعف آنها مشخص شود .از جمله خط مشیهای تشخیص در ریاضیات ،می توان به موارد زیر اشاره کرد :
1- مطمئن شوید که ضعف ریاضی یک کودک ضعف واقعی است .
2- به خاطر داشته باشید که هر کودک پیش از آنکه از نظر ادراکی به رشد نهایی برسد ،از مراحل متعدد رشد عبور می کند .
3- قوه ی تشخیص خود را با استفاده ی بدون تعصب از مواد آموزشی دست ساز تقویت کنید .
4- برای جفت و جور کردن تصاویر ذهنی درست کودک ،انعطاف پذیر و شکیبا باشید.
5- نگرش مثبتی داشته باشید .
6- بین خطاهایی که به طور اتفاقی رخ می دهد و خطاهایی که دایماً تکرار می شود ، فرق بگذارید .
درمان«جبران عقب ماندگی» :
درمان مناسب باتشخیص مناسب شروع می شود .اگر تصویر روشنی از نیازهای کودک داشته باشید ،می توانید چنان برنامه ای تنظیم کنید که به کمک آن پیش نیازهای ضروری کودک بر طرف گردد . شما باید شاگردان خود را چنان گروه بندی کنیدتا کسانی که تنها به یک اشاره ی خاص نیاز دارند و کسانی که باید به طور فردی با آنها کار می شود مشخص گردند .تحقیقات نشان داده است که برخی از روشهای موثر درمان به شرح زیر می باشد.
1- کودک را در برنامه ی درمان خود دخالت دهید.
2- طرح آموزش جبرانی باید با آموزشهای قبلی متفاوت باشد.
3- زمینه ای را فراهم آورید تا دانش آموزان که به استفاده از چند حس از حواس پنجگانه نیاز داشته باشند .
4- به کمک ابزارهای واقعی ،کودک را به سوی درک شهودی از اندیشه های ریاضیات راهبری کنید تا بتواند از این طریق ،ادراکات خود را به صورت شفاهی بیان کند .
5- کودک را تشویق کنید تا جواب ها را پیش از حل مسائل بر آورد کند.
کودکان چگونه ریاضیات می آموزند ؟
در اوایل قرن بیستم جان دیویی مدعی شد که یاد گیری از طریق تمرین حاصل می شود.(تجربه و عمل) اگر چه این موضوع که کودکان چگونه ریاضیات می آموزند ،پیش از این کشف شده بود،با این حال اهمیت تمرین کردن چندان مورد توجه قرار نگرفته بود. ارتباط و پیوستگی مواد واقعی با نمادها از طریق نمایش و همراه با توصیف آنها حاصل می شود .به عبارت دیگر باید روش مجسم و پس از آن نیمه مجسم و در نهایت مجرد و نمادین صورت گیرد.
اصولی برای تدریس ریاضیات :
- حل مسئله یکی از روشهای آموزش ریاضیات است .
- در تدریس ریاضیات باید عواملی که کودکان را به کلاس درس علاقه مند می کند شناخته شود .
- مبنای همه ی آموزشها باید بر آزمایش استوار باشد .به خصوص آزمایش با مواد کمک آموزشی که ساخته ی خودکودکان است .
- گفتگو در مورد ریاضیات باید یکی از اهداف آموزش باشد .
- این مفهوم که بسیاری از اندیشه های ریاضیات باهم ارتباط دارند باید گسترش داده شود .
- کارگروهی در ریاضیات باید به یک روش معمول تبدیل شود .
- نیازهای متفاوت کودکان باید مورد ملاحظه قرار گیرد .
- برای کودکان باید فرصتهایی برابر در یادگیری ریاضیات فراهم شود .
- پیشرفت کودکان در زمینه ی ریاضیات باید از طریق آزمونهای کتبی تشخیص داده شود .
شواهد نشان می دهد که در بیشتر مدارس به جای آنکه به کتابهای متعدد رجوع کنند ،یا حتی آنها را متناسب با نیازهای گروهی یا فردی تغییر دهند تنها از یک کتاب درسی برای همه ی دانش آموزان استفاده می کنند .کتابهای درسی زمینه یا چهارچوبی را فراهم می کند که از طریق آن می توانید برنامه ی محکم و استوار تدارک ببینید .از طریق انجام آزمایش ،فعالیتهای کلاسی و مواد آموزشی دست ساز می توان به آموزش ریاضیات یاری کرد .
گواهی به ت‍‍أثير تكنولوژي در مدارس:
امروزه هر کتاب درسی مرجعی که در باره ی ریاضیات مقدماتی باشد ،حاوی فعالیتهایی با ماشین حساب و کامپیوتر برای استفاده ی دانش آموزان است .
چهارمین ارزشیابی ملی از ریاضیات نشان می دهد که 80%از دانش آموزان کلاس سوم ،90% از دانش آموزان کلاس پنجم دارای یک ماشین حساب باخود هستند یا به آن دسترسی دارند .
میکرو کامپیوترها ،هم در مدارس هم در منازل یافت می شوند .در حال حاضر تقریباَ همه ی مدارس دست کم یک کامپیوتر در اختیار دارند .
کمبود معلم با صلاحیت و آموزش دیده :
یکی دیگر از عوامل موثر در افت تحصیلی ریاضیات دانش آموزان دوره ی ابتدایی کمبود معلمان با صلاحیت و آموزش دیده می باشد .
اکثر معلمان مدارس ابتدایی با وسایل کمک آموزشی درس ریاضیات آشنایی چندانی ندارند .و چون آنها طریقه ی استفاده از آن را نمی دانندو عملاَ چنین آموزشهایی ندیده اند ،به استفاده از این وسایل چندان رغبتی نشان نمی دهند این مسئله باید هشداری برای مراکز ضمن خدمت باشد تا با برگزاری دوره های ضمن خدمت در رابطه با شیوه های عملی استفاده از وسایل آموزشی درس ریاضیات و همچنین شیوه های ساخت وسایل ساده ی این درس راه را برای استفاده ی معلمان از وسایل آموزشی ،با رغبت و علاقه هموار سازند .و به دنبال آن زمینه ی یادگیری همراه با تفکر و فهم دانش آموزان را فراهم کرده به یادگیری دایمی دست پیدا کنند .
در ژاپن معلمان راهنما و سرپرستانی که در قلمرو فن آوری آموزشی فعالیت دارند،نرم افزارهای آموزشی را طراحی می کنند و به آموزگاران آموزش می دهند که چگونگی فعالیتهای آموزشی را طراحی ، اجرا و ارزشیابی کنند .در کشور مالزی مراکز آموزش ضمن خدمت معلمان بهره گیری از فن آوری آموزشی را در برنامه های آموزشی خود مورد تاَکید قرار داده اند .
مقاومت بعضی معلمان در برابر تفکرات جدید و روشها ی جدید تدریس :
این قضیه بیشتر به بعضي معلمانی برمی گردد که سابقه ای بیش از بیست سال دارند و بیشتر بر همان روشهای گذشته تاَکید دارند .در تدریس بیشتر از روش سخنرانی بهره می برند و وسایل کمک آموزشی در کلاس درس شان جایی ندارد .و حتی گاهی آن را مخل در امور آموزش می دانند و خیلی به ندرت از وسایل کمک آموزشی استفاده می کنند .
کلاس درس این معلمان خشک و خشن است .به نظر این معلمان دانش آموزان فرمانبرداران محض هستند و فقط باید آنچه را معلم می گوید انجام دهند .بیشر بر حافظه تاَکید دارند و جنبه های عملی و عینی و کاربردی درسها را به دلیل وقت گیر بودن آن کنار می گذارند .طول مدت تدریس این معلمان زیاد و یادگیری دانش آموزان کم و ضعیف است . معلم و شاگرد هر دو خسته می شوند . بنابر این دانش آموزانی که در کلاس درس اینگونه معلمان حاضر می شوند اکثرشان دچار افت تحصیلی خصوصاَ در ریاضیات خواهند شد .
نقش خانواده در پیشرفت تحصیلی به خصوص در درس ریاضیات :
تحقیقات متعدد نشان می دهد که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان که والدین آنها افرادی آگاه و با سوادند و بهتر به راهنمایی آنها می پردازند بیشتر است . والدین با شناخت بیشتر از شیوه های صحیح تعلیم و تربیت بهتری می توانند به یاری فرزندان خود بشتابند .
راهنمایی تحصیلی به معنی انجام دادن بخشی از کارها و تکالیف دانش آموز نیست .کمک به او به این طریق باعث می شود تا او نتواند بخشی از مطالب را به خوبی بیاموزد .
نکته ی دیگر در این زمینه این است که عده ای فکر می کنندحفظ کردن مطالب ریاضی یا درس دیگر و یا ریاضی یا رونویسی به تنهایی تکالیف مهمی است .در صورتی که هدف اساسی آموزش و پرورش ایجاد و پرورش خلاقیت و قدرت تجزیه و تحلیل در دانش آموزان است .متأ سفا نه یکی از مشکلات اساسی نظام آموزشی تأکید بیش از حد بر روی پرورش حافظه و حفظ کردن است .
باید به دانش آموزان کمک کرد تا مطالب درسی را خوب بفهمند و بتوانند به زبان خودشان بیان کنند .مهم ترین نقشی که والدین در زمینه ی راهنمایی تحصیلی فرزندان خود می توانند داشته باشند ایجاد محیطی آرام و مساعد برای مطالعه و انجام تکالیف است .یادگیری در شرایطی صورت می گیرد که در آن محیط آرام باشد و محرکهای مزاحم از جمله تلویزیون،بازی سایر کودکان و سرو صداهای دیگر کودکان کمتر باشد .
همچنین والدین می توانند به جای خرید اشیای غیر ضروری برای دانش آموزان کتابهای کمک درسی و وسایل کمک آموزشی تهیه کنند .سر انجام والدین باید سعی کنند با دادن مسئولیتهای مختلف در حد توان دانش آموزان کتابهای کمک درسی ،غیر درسی و وسایل کمک آموزشی تهیه کنند .
تأثیر تغذیه و بهداشت در یادگیری درس ریا ضیات :
درس ریاضیات از دروسی است که در هنگام تعلیم و آموزش دیدن و حتی آموزش دادن احتیاج به شادابی خاصی دارد .اصولاَ امروزه معلمین برای تدریس درس ریاضی ساعات اولیه ی حضور در کلاس را در نظر می گیرند .
اگر دلایل آن را بررسی کنیم می بینیم که در این موقع هم فکر دانش آموز آماده است و هم پس از یک استراحت کامل در اول صبح دارای یک شادابی خاص است .و روح و روان از هر نظر آمادگی بیشتری دارد. بر هیچ کس پوشیده نیست افرادی که دارای وضعیت روحی و روانی و جسمانی مناسبی نباشند به خوبی نمی توانند فکر خود را متمرکز نمایند و یادگیری در آنان به خوبی انجام نمی شود .یکی از عوامل مختلف اختلال در یاد گیری درس ریاضیات در کودکان،بهداشت و تغذیه ی نا مناسب و وضعیت بد روحی و روانی بچه هاست . نوع تغذیه و بهداشت و مراقبتهایی که از کودک می شود ،مستقیماَ در رشد او اثر می گذارد .سوء تغذیه و به خصوص کمبود پروتئین ،موجب کندی رشد وزن و حجم مغز می شود .در نتیجه دانش آموزی که از کمبود تغذیه و بهداشت در رنج باشد مسلماَ در یادگیری کلیه ی دروس دچار مشکل خواهد بود ،چه برسد در یادگیری درس ریاضی،پس به طور خلاصه می توان گفت: که نا برابری امکانات تربیتی و تخصصی در واقع از خانواده آغاز می شود .خانواده ها باید زمینه های مناسب بهداشتی روانی و تغذیه ای را برای فرزندان فراهم کنند تا فرزندانشان به راحتی بتوانند ادامه تحصیل دهند و معلمین هم هنگام تدریس و دادن تکلیف به بچه ها به این مقوله توجه کافی داشته باشند.
تکلیف زیاده از حد :
مسئله ی دیگری که در شکست درس ریاضیات سهم عمده ای دارد ، تعیین تکلیف زیاد ،کسل کننده و اغلب نا مربوط است .تعیین تکلیف زیاده از حد اصولاَ پدیده ی بعد از جنگ جهانی دوم است .معلمان شهر و مناطق حومه از والدین شکایت می کنند که معلم خوب را معلمی می دانند که تکلیف زیادتری بدهد .زیرا آنها معتقدند میزان یادگیری به طور مستقیم وابسته به مقدار تکلیفی است که توسط معلم تعیین می شود و دانش آموز انجام می دهد . برخی والدین به اجبار در خواست تمرین بیشتر برای کودک خود دارند .در حالی که کودک از درک و انجام آن عاجز است .
وقتی دانش آموزان در خانه تمرین نمی کنند ،با عدم رضایت والدین روبرو می شوند .ویا گاهی قصد انجام کار خود را دارند ،والدین دخالت می کنند و اغلب تکالیف بچه ها را خود انجام می دهند تا نشان دهند که فرزندشان چقدر با هوش است .این باعث می شود که کودک اولاَ خسته شود واز تکلیف و مدرسه بیزار شود و ثانیاَ عادت کند که با ترفندهای مختلف پدر و مادرش را برای کمک به تکالیف وا دارد و خود از زیر بار در رود .
اگر به همه ی بچه ها به یک اندازه تکلیف داده شود ،فاصله ی دانش آموزان قوی از ضعیف خیلی بیشتر خواهد شد زیرا تکلیف بیشتر باعث افت بیشتر دانش آموزان ضعیف می شود و از طرفی باعث پیشرفت دانش آموز قوی خواهد شد. نتیجه این که والدین باید از چانه زدن با معلمان برای دادن تکالیف زیادتر خودداری کنند . بنا بر این در تعیین تکالیف ریاضی به کودکان و دانش آموزان باید به نکاتی به شرح زیر توجه داشته باشیم.
- در دادن تکلیف باید تفاوتهای فردی را در نظر گرفت .
- تکالیف باید هدفدار باشد .
- تکالیف باید هر روز توسط معلم بررسی شود و نقایص گوشزد شود .
- از انجام و تعیین تکالیف تکراری باید بپرهیزیم .
- در کلاسهای پایین تر بهتر است که تکالیف در حضور معلم و در کلاس انجام شود .
اثرات مثبت یک تکلیف شب ایده آل ریاضی :
الف :پیشرفت و یادگیری سریع ریاضیات :
1-بخاطر سپردن بهتر دانش و اطلاعات ریاضی
2-درک بیشتر ریاضی
3-تفکر انتقادی بهتر ،تشکیل مفاهیم ریاضی
4-تقویت و غنی سازی
ب : اثرات تحصیلی بلند مدت :
1- اشتیاق به یادگیری در اوقات فراقت
2- بهبود طرز فکر نسبت به مدرسه و درس ریاضیات
3-عادت به مطالعه و مهارت آموزی
اثرات منفی یک تکلیف شب نا مناسب ریاضی :
الف : بیزار شدن
1-از دست دادن علاقه به مطالب درسی
2- خستگی جسمی و روحی (عاطفی)
3-محروم شدن از اوقات فراغت و فعالیتهای اجتماعی
ب: دخالت اولیا :
- فشار والدین برای انجام تکالیف و عملکرد خوب
- اغتشاش و گیجی در خصوص تضاد بین روشهای معلمان و والدین
ج: تقلب :
- رونویسی تکالیف از سایر دانش آموزان
- واگذاری تکالیف به سایر افراد
- جا انداختن برخی از کلمات و جملات
- افزایش فاصله بین دانش آموزان ضعیف و دانش آموزان ممتاز
به توصیه ی ((کوپر )) در تمام پایه ها و کلاسهای درسی باید تکالیف اجباری و به شرح زیر داده شود .
پایه
مقدار تکلیف در هفته
زمان انجام هر تکلیف
اول تا سوم
چهارم و پنجم
اول تا سوم راهنمايي
اول تا سوم دبيرستان
1تا 3 تکلیف
2 تا 4 تکلیف
3 تا 5 تکلیف
4 تا 5 تکلیف
15 دقیقه
15 تا 45 دقیقه
45 تا 75 دقیقه
75 تا 120 دقیقه
در پایان کوپر چنین نتیجه می گیرد که مطاله ی من نشان داد که تکلیف شب به عنوان یک ابزار آموزشی مقرون به صرفه است و باید اهداف مختلفی را در پایه ها و کلاسهای مختلف تحقق بخشد و انتظار ما در خصوص کارایی آن به ویژه درکوتاه مدت و در مقطع ابتدایی نباید افزون از حد باشد .ضمناَ باید توجه داشته باشیم که تکالیف شب برای ثباط یادگیری است .
اهمیت وسایل کمک آموزشی در تدریس ریاضی:
هر چه که بتواند کیفیت تدریس و یادگیری راافزایش دهد وسیله ای برای کمک به آموزش است .تحقیقات نشان می دهد که ازطریق تدریس معمولی تنها 30%مطالب از مطالب مورد تدریس یاد گرفته می شود در حالی که اگر یادگیری با استفاده ی صحیح از وسایل ارتباطی به عمل آید میزان یاد گیری افراد را تا 75% بالا می برد.
درس ریاضیات از جمله دروسی است که دارای وسایل کمک آموزشی زیادی چه دست ساز و چه آماده شده است و عدم استفاده از آنها نقش بسیاری بر افت تحصیلی این درس خواهد داشت .
فواید استفاده از وسایل کمک آموزشی :
- وسایل کمک آموزشی بازده ی آموزشی را از لحاظ کمی و کیفی افزایش می دهد .
- وسایل کمک آموزشی می تواند یاد گیری را انفرادی کند .
- وسایل کمک آموزشی آموزش را با قدرت بیشتری عملی می سازد .
- وسایل کمک آموزشی دسترسی به فرهنگ و آموزش را به طور یکسان برای همه میسر می سازد.
- وسایل کمک آموزشی اساس قابل لمس را برای تفکر و ساختن مفاهیم فراهم می سازد .
- مورد علاقه ی زیاد دانش آموزان هستند .
- اساس لازم را برای یادگیری تدریجی و تکمیلی آماده می سازد و در نتیجه یاد گیری را دایمی میکند .
- تجارب واقعی و حقیقی را در اختیار شاگردان قرار می دهدودر نتیجه موجب فعالیت ایشان می شود.
- مهارتی را به طور کامل و موثر به دانش آموزان می آموزد.
- تجاربی را در اختیا ر دانش آموزان قرار می دهد که از راههای دیگر امکان ندارد .
استفاده از وسایل کمک آمورشی موجب می شود که دانش آموزان از همه ی حواس خود جهت یادگیری مطالب استفاده کنند .از آنجا که 75%از یادگیری مطالب توسط چشم و بینایی یاد گرفته می شود ، این موضوع اهميت دارد که معلمان بیشتر به وسایل کمک آموزشی ووسایل بصری روی آورند.
معلمان و دانش آموران می توانند با وسایل دور ریختنی و مازاد، وسایل کمک آموزشی بسازند تا به اهداف مورد نظر درس برسند.
اگر بخواهیم نتیجه ی تحقیقات پیاژه و سایر محققین ارزشمند را در مورد تدریس ریاضیات به کودکان،در یک جمله خلاصه کنیم باید بگوییم:هیچ معلمی نباید در تدریس ریاضیات به ویژه در سالهای اولیه ی دبستان ،بدون وسیله ی کمک آموزشی باشد .
یک معلم در صورتی که مفاهیم را به درستی درک کند و روش تدریس صحیح داشته باشد ،می تواند حتی از نخود و لوبیا و چوب کبریت در تدریس ریاضیات استفاده کند .
افت در دروس دیگر و تاَثیر آن بر ریاضیات :
دانش آموزانی که در درس فارسی مشکل دارند ،مسلماَ در درس املا و نگارش مشکل خواهد داشت .چون کسی که نتواند به درستی کلمه یا جمله ای را بخواند ،هیچ وقت نخواهد توانست درستی آن را درک کند وبنویسد.
تحقیقات نشان می دهد بیشتر دانش آموزانی که در درس ریاضیات ضعیف هستند در درس املا و فارسی هم مشکل دارند .دانش آموزی که نتواند متنی را به درستی بخواند ،نخواهد توانست درک کند ودر نتیجه نخواهد توانست آن را تحلیل کند ودر نهایت از حل مسئله عاجز خواهد ماند .فهم و درک سوال(مسئله)نصف حل آن است .یعنی وقتی که مسئله را فهمیدی به راحتی می توانی جواب آن را هم بدهی.
از طرفی دیگر دانش آموزی که از یک درس غیر از ریاضی ضعیف باشد به دلایل مختلف مثل یأس،نامیدی ،و.... ممکن است نظر اوبه سایر دروس برگردد وباعث شکست او در سایر دروس شود.که در اینجا معلم دلسوز می تواند باگرفتن نقاط قوت او باعث تشویق او وپیشرفت شود .
عوامل آموزشگاهی:
مهمترین عوامل آموزشگاهی که بر پیشرفت تحصیلی مخصوصاَ در درس ریاضیات موثرند ، عبارتند از:
1-روابط معلم و دانش آموز
2-مهارت معلمان
3- شرایط آموزشی وامتحانات مطلوب تحصیلی
4- ارزشیابی
5- کتابهای درسی و مواد آموزشگاهی
6- ناهماهنگی برنامه و روشهای آموزشی
7- آماده کردن درس و نمره دادن
8- تقویم وساعت آموزشی
9- فضای کلاس و تسهیلات مدرسه
10 – انتظارات مدرسه از دانش آموزان
11- تعویض مکرر معلمان
عوامل فردی :
مهمترین عوامل فردی که در پیشرفت تحصیلی ویا افت تحصیلی درس ریاضیات دوره ی ابتدایی نقش دارند عبارتند از: 1- داشتن هدف 2- عزت نفس 3- انگیزه 4- اضطراب 5- روش مطالعه 6- هوش 7- توجه 8- برنامه ریزی 9- جنسیت 10- عوامل بدنی 11- نا رسا خوانی 12- سازش نایافتگی رفتاری 13- شرایط عاطفی و روانی
14- غیبت از مدرسه
1- هدف: داشتن هدف موجب می شود که دانش آموز برای رسیدن به آن برنامه ریزی کند . هدف جهت خاصی به موضوعهای درس می دهد و روش مطالعه و یادگیری را آسان می کند .وقتی که دانش آموز هدفی برای خود انتخاب کند میل بیشتری برای یادگیری خواهد داشت و نمرات بهتری کسب میکند. اگر هدف بزرگ،و دور از دسترس باشد به علت ترس از عدم شایستگی آن را انتخاب نمی کند.
بنابراین هدفهای بزرگ بایستی به اهداف کوچکتر تقسیم شود تا دانش آموز به انتخاب آنها راغب شود. 2- عزت نفس : عزت نفس عبارت است از احساس ارزشمند بودن . این حس از مجموع افکار و احساسها ،عواطف و تجربیاتمان در طول زندگی ناشی می شود .همه افراد نیازمند عزت نفس هستند .دانش آموزی که دارای عزت نفس است از ویژگی های زیر بر خوردار است:
الف- مستقل عمل می کند ب- مسئو لیت پذیر است .ج- به پیشرفتهایش افتخار می کند .د- به چالشهای جدید مشتاقانه روی می آورد .ه- دامنه ی وسیعی از هیجانات و احساسات رانشان می دهد .
و- ناکامی را به خوبی تحمل می کند .
3- انگیزه: انگیزه حالت و شرایط درونی است که رفتار را تحریک می کند و درجهت معینی سوق میدهد و همین شرایط درونی فیزیو لوژیکی و روانی فرد است که اورا به فعالیت در جهت معینی یا برای رسیدن به هدف خاصی وادار می کند .
4- اضطراب : يكي از دلايل اساسي افت تحصيلي ،تجديدي و مردودي دانش آموزان در درس رياضيات اضطراب امتحان است.كه در برخي از مطالعات سهمي در حدود 15 تا 30 درصدداشته است.دانش آموزي كه اضطراب امتحان دارددر هنگام امتحان به جاي آن كه وقت وتمركز خود را صرف پاسخ دادن به سوالات امتحان كند،با افكار نا مربوط و نا خوشايند كه در آن هنگام در مورد امتحان وپيامدهاي منفي آن گريبانگيرش شده كلنجار ميرود.
5- روش مطالعه: يكي از دلايل افت تحصيلي بعضي از دانش آموزان در درس رياضي اين است كه شيوه مطالعه آنها بر اساس روش و اصول صحيح نيست.دانش آموزان بايد هنگام مطالعه به موارد زير توجه كنند:
هدف،برنامه ريزي ،علاقه، تفكر و انديشه ي مثبت،تمركز حواس،طبقه بندي مطالب،فهميدن مطالب،تحرك و ورزش، اجتناب از مطالعه اجباري،استراحت،تكرار،مكان مطالعه،نور و حرارت اتاق ،زمان مطالعه شب قبل از خواب و صبح زود،وضعيت بدن در هنگام مطالعه،برقراري پيوند بين مطالب آموخته شده و...
6- هوش : مطالعات مختلف نشان داده است كه درصد بسيار اندكي (بين 10 تا 15 درصد)از موارد افت تحصيلي علت ناتواني ذهني فرد است.صفاتي چون تحمل و برد باري ،پشتكار داشتن ،اعتماد به نفس داشتن و از شكست نهراسيدن، از بين دو دانش آموز با بهره هوشي برابر،فردي موفق تر خواهد بود كه تلاش بيشتري نموده و پشتكار زيادتري داشته باشد.
7-توجه: براي بخاطر سپردن هر مطلبي اولين شرط،توجه به آن است.اگر دانش آموزاز هوش بالايي برخوردار باشدولي به موضوع توجه نكند نمي تواند آن را فرا گيرد.هر چه بيشتر به چيزي توجه كنيم از مجموعه حواس بيشتر استفاده شده ودرك و فهم آن ازحافظه آسانتر خواهد بود.
در كودكي دامنه توجه حدود 15 دقيقه بيشتر نيست ويك انسان بالغ تا حدود 90 دقيقه مي تواند بدون خستگي به موضوع توجه كند.
8- برنامه ريزي: يكي از دلايل افت تحصيلي رياضيات نداشتن برنامه است.اگر دانش آموزان در 24 ساعت شبانه روز خود را براساس برنامه اي تنظيم كنندداراي فوايد بسياري خواهد بود.
منظور از برنامه ريزي ،پيوسته درس خواندن نيست بلكه مراد اين است كه اگر دانش آموز مي خواهد تلويزيون هم تماشاكنديا پارك هم برود،آنراهم از طريق برنامه انجام دهد.
9- جنس: مطالعات نشان داده است كه دختران در علوم ادبي وپسران درعلوم رياضي و فني توانايي بهتري دارند.همچنين طبق گزارش هاي وزارت آموزش و پرورش ميزان مردودي پسران بيشتر از دختران است.
10- نارساخواني: ديسلكسيا يا نارساخواني يكي ديگر از ناتواني هاي ياد گيري است كه با افت تحصيلي در رابطه است.دانش آموز نا رساخواني بينايي نمي تواند حروف نوشته شده را به درستي بخواند. مانند اينكه عدد3 را 2 ببيند و بخواند.ويا(الف را انف) ،(ش را س)تلفظ كند.
11- شرايط عاطفي و رواني: شرايط عاطفي و رواني را مي توان اصلي ترين عامل پيشرفت يا افت تحصيلي دانست.بسياري از دانش آموزان با اين كه از بهره هوشي بالا تر از متوسط دارند،اما به دلايلي از قبيل فقر عاطفي ،انگيزه نا كافي،عدم پشتكار،عدم اعتماد به نفس وكفايت در ابراز وجود،كمرويي،و نداشتن نگرش مثبت وقوي براي زندگي و تعارض رواني دچار بي اشتهايي تحصيلي شده ،نمي توانند پيشرفت تحصيلي مطلوب داشته باشند.
ناسازگاري رفتاري همچون پرخاشگري ،بيش فعالي،كم رويي شديد،انزواطلبي،درخود ماندگي،از آفت هاي رشد مطلوب شخصيت و از عوامل موثر در افت تحصيلي است.
12- غيبت از مدرسه: غيبت از مدرسه باعث مي شود دانش آموز از توضيح بسيا ري ازمطالب محروم شودو نتواند به صورت خود خوان آنها را جبران كند.همچنين باعث مي شود تا معلم به تدريج نگرش منفي و نا مطلوب نسبت به دانش آموز پيدا كند كه اين نگرش نيز مي تواند باعث افت تحصيلي دانش آموزگردد.
روشهای ایجادانگیزه ریاضیات دردانش آموزان :
- طرح مطالب درس به صورت پرسشهای جالب
- باید تلاش نمود در دانش آموزان احساس نیاز به وجود آورد.
- وقتی دانش آموز در اثر شکست در درس تازه، نگرش منفی پیداکرد باید به او کمک کرد در درس تازه موفقیت کسب کند .
- هدف آموزش را درآغاز درس برای دانش آموزان بیان کنیم.
- هدفها باید روشن و معین و متناسب با توانایی دانش آموزان باشد .
- از تشویق کلامی استفاده کنیم.
- باید شرایطی فراهم کنیم تا دانش آموزان موفقیت خود را احساس کنند.
- تکالیف نباید مشکل و یکنواخت باشد.
- تبادل نظر با دانش آموزان در باره ی مشکلات درس.
- تکالیفی که به دانش آموزان می دهیم ،جلسه ی بعد از آنها بخواهیم.
- مطالب آموزشی را باید از ساده به مشکل ارایه نمود .
- از آزمونها و نمره ها وسیله ای به عنوان ایجاد انگیزه در دانش آموزان استفاده کنیم.
-کلاس درس را باید از نظر ظاهری و روانی تبدیل به محیطی امن و آرامش بخش نمود.
- قدر دانی از دانش آموز او رابه کوشش و دلبستگی بیشتری وادار خواهد کرد .
- برقراری رابطه بین مطالب کتب درسی با واقعیتهای زندگی .
- تحریک حس کنجکاوی دانش آموزان .
- وقتی درس با تفریح و بازی همراه باشد دانش آموزان به آموختن آن بیشتر علاقه مند می شوند.
با توجه به مطالب گفته شده پيشنهاد مي شود كه:
1- مي بايست با برگزاري همايش و سمينارها، معلمان رياضي با مهارتهاي حرفه اي و فنون كلاسداري بيشتر آشنا شوند.
2- به نظر مي رسد كه معلمين رياضي در تدريس خودمي بايست از شيوه هاي تمرين و تكرار و پرسش و پاسخ بيشتر استفاده نمايند تا بدين ترتيب موضوعات تمركز و حواس و تفكر زيادتر دانش آموزان و رسيدن به سطوح بالاتر يادگيري را فراهم نمايند و با استفاده از تمرين و تكرار جايگزيني مطالب را در ذهن دانش آموزان آسانتر سازند.
3- با گذاشتن دوره هاي ضمن خدمت و نمايشگاهها، معلمان رياضي با وسايل كمك آموزشي رياضي و چگونگي ساخت آنها آشنا گردند.
4- معلمان باید تدابیر و راهکارهایی برای کیفیت بخشی کاربرد ریاضیات از جمله (به کار بردن آن در زندگی روزمره )تنوع بخشیدن به تکالیف،تنوع در ارزشیابی وبه کار گیری سه حیطه ی دانشی ،مهارتی و عاطفی در ارزشیابی خود بکار گیرندتا یادگیری جدید با اطلاعات قبلی ارتباط بر قرار نموده و زندگی معنا دار تر و منظمی برای ما فراهم شود.
دبستان شاخه طوبی